ο πιο ακριβός καρπός της ΕλλάδαςΣτο απόσπασμα που ακολουθεί, από ομιλία που έγινε στο Ίδρυμα Γουλανδρή – Χορν στις 22 Ιουνίου 1994, με τίτλο «Ελληνισμός και Ευρώπη», η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ εξετάζει τις σχέσεις ελληνισμού και ευρωπαϊσμού, ελληνισμού και ανθρωπισμού, αποκαλύπτει μια νέα κεκαλυμμένη μορφή πνευματικού ανθελληνισμού και καταλήγει στο συμπέρασμα πως τίποτα και ποτέ δεν πρόκειται να ξεφύγει από την ελκτική και ταυτόχρονα υπέρμετρα θελκτική δύναμη του ελληνικού πνεύματος.
Ι.Λ.
Είναι αλήθεια ότι ο κάθε Ευρωπαίος διαλέγει την Ελλάδα που του αρέσει και του πηγαίνει, την Απολλώνια ή την Διονυσιακή για να χρησιμοποιήσω τον όρο του Νίτσε, όλοι όμως συνειδητά ή ασυνείδητα είναι κάπως φορτισμένοι από μια κάποια σκοπιά ελληνικότητας.
Σ’ αυτήν την απανταχού παρουσία της Ελλάδας αντέδρασαν μεταξύ άλλων όχι μόνο εχθροί της Ελλάδος, αλλά κυρίως οι σουρεαλιστές όταν διέγραψαν από τον χάρτη της πνευματικής τους πορείας την αρχαία Ελλάδα μολονότι κράτησαν σε επίλεκτη θέση την Κωνσταντινούπολη.
Αυτό το αδιάλειπτο και ασφυκτικό ελληνικό κύκλωμα, θέλησε να διασπάσει ο Αντρέ Μπρετόν, όταν στην ερώτησή μου, «γιατί δεν συνοδεύσατε την γυναίκα σας στο ταξίδι της στην Ελλάδα ;» με αντερώτησε : «Εσείς πήγατε στην Γερμανία στην περίοδο της Κατοχής ;»Μπρος στην ειλικρινή έκπληξή μου για τον παράλογο αυτό συσχετισμό και παραλληλισμό βροντοφώνησε : «Το Ευρωπαϊκό πνεύμα, βρίσκεται υπό την Ελληνική κατοχή, εδώ και δύο χιλιάδες πεντακόσια χρόνια. Είναι πια καιρός να ελευθερωθούμε».
Μετέφερα αυτολεξεί την στιχομυθία με τον ιδρυτή του σουρεαλισμού (του υπερρεαλισμού) γιατί η διακαής αυτή επιθυμία του Μπρετόν να ελευθερωθεί από την Ελλάδα και το πνεύμα της, τον εμπόδισε να καταλάβει, ότι, ζητώντας αυτό το αδύνατο, ενεργούσε ακόμη μία φορά σαν Έλληνας. Σαν κάποιος δηλαδή που δεν θα σταματήσει ποτέ να διευρύνει τα σύνορα του κάθε κόσμου, του ηθικού, του αισθητού και του επιστητού για να προσδώσει στον κόσμο, τον ελληνικό διάκοσμο δηλαδή την οικουμενική, πανανθρώπινη διάσταση.
Ίσως σε τελευταία ανάλυση αυτό να είναι η παντοτεινή, ελληνικότητα της Ευρώπης. Μια ουτοπία δηλαδή, ένας ου τόπος δυναμικός εφόσον, τέλειος Έλληνας είναι να είσαι παρών, παντού και πάντα, τώρα και εδώ, άσχετα από πού βρίσκεσαι : αυτό είναι άλλωστε η έννοια του πραγματικού ανθρωπισμού.
Έτσι, μέσα στην αβεβαιότητα των χρόνων μας, με μια Ευρώπη που υπνοβατεί και με μια Ελλάδα αντιμέτωπη με την ιστορική της ευθύνη, με μια Ελλάδα αιωρούμενη μεταξύ Ανατολής και Δύσης, είναι καιρός να αγκιστρωθούμε στα καίρια και στα ουσιώδη λέγοντας μαζί με τον Γιώργο Σεφέρη : Οι ήρωες προχωρούν πάντοτε στα σκοτεινά.
Ας θυμηθούμε τον λόγο του Κωστή Παλαμά : Ο Ελληνισμός, χωρίς Ευρωπαϊσμό, είναι κάτι μισό και άπλερο, μια και όπως έγραψε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος : Η Ευρώπη είναι ακριβώς, ο πιο ακριβός καρπός της Ελλάδας.
