Η ηθική των τεχνοκρατικών κοινωνιών[1]Στο πλαίσιο της φιλελεύθερης κοινωνίας τα δρώντα υποκείμενα δεν μοιράζονται κάποια κοινή ιδέα του αγαθού, αφού δεν υπάρχει κανένα κοινό τέλος του οποίου την πραγματοποίηση να επιδιώκουν, η εποχή μας χαρακτηρίζεται από συνεχείς και ασύμμετρες διαφωνίες. Εκείνο δε που είναι ενδιαφέρον είναι ότι οι διαφωνίες αυτές δεν έχουν τέλος, συνεχίζονται επ’ άπειρον, αφού δεν υπάρχει μια ορθολογική μέθοδος σε αναφορά με την οποία να επιλύεται η διαφορά και να εξασφαλίζεται η συμφωνία. Έτσι οι διαφωνούντες είναι υποχρεωμένοι να εξευρίσκουν γενικές ηθικές αρχές για την επίλυση των συγκρούσεων. Παραδείγματα τέτοιων ηθικών αρχών είναι οι ωφελιμιστικές θεωρίες, οι θεωρίες των δικαιωμάτων, οι δεοντοκρατικές θεωρίες κ.ά. Από μια άποψη, οι γενικές αυτές αρχές είναι πολύτιμες διότι συμβάλλουν στην κατανόηση και την εξομάλυνση των διαφωνιών που έχουν προκύψει από την έκφραση διαφορετικών ηθικών πεποιθήσεων. Όμως δεν μπορούν να εξευρεθούν κοινές κανονιστικές αρχές διότι αυτές δεν μπορούν να θεμελιωθούν παρά μόνο σε αναφορά με μιαν αντίληψη του αγαθού για τον άνθρωπο. Καταλήγουμε, επομένως, σε ένα σύνολο γενικών ηθικών αρχών πέρα από τις οποίες κάθε επιχειρηματολογία καθίσταται αδύνατη. Σε μια τέτοια κατάσταση δύο τρόποι κοινωνικής ζωής μας απομένουν. Σύμφωνα με τον ένα, κυριαρχούν οι ελεύθερες και αυθαίρετες επιλογές των ατόμων. Σύμφωνα με τον άλλο, εγκαθιδρύεται ένα πρωτίστως γραφειοκρατικό και νομικό κράτος, το οποίο προσπαθεί να ελέγξει τις αυθαίρετες επιλογές.
Στο είδος αυτό της κοινωνίας ο τύπος του ανθρώπου που επικρατεί είναι ο δεξιοτέχνης ή ο εμπειρογνώμων, ο άνθρωπος δηλαδή ο οποίος ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο είναι ένας τεχνοκράτης ή μηχανικός. Δεν ενδιαφέρεται ή, μάλλον, δεν τον απασχολεί διόλου η προαγωγή του κοινού αγαθού της κοινωνίας του, αφού κάτι τέτοιο παραβιάζει την αρχή της ουδετερότητας που αποδέχεται, αλλά μόνον η ανάπτυξη της εμπειρογνωμοσύνης στο συγκεκριμένο πεδίο με το οποίο ασχολείται. Ως ικανός τεχνοκράτης εργάζεται για την περαιτέρω ανάπτυξη της δεξιότητας του, ενώ παράλληλα αφήνει στο σύγχρονο, φιλελεύθερο, γραφειοκρατικό κράτος να καθορίσει το πλαίσιο εντός του οποίου θα τύχουν εφαρμογής στην κοινωνία τα αποτελέσματα της επιστήμης του.
[1] Ελένη Καλοκαιρινού, «Η επίδραση της αρχαίας ελληνικής σκέψης στην σύγχρονη Βιοηθική», από το συλλογικό έργο των Κουζνέφσκι και Πολάνσκυ «Βιοηθική», σελ.548-549, εκδόσεις Τραυλός 2007.
